H ομάδα PLANet B ανακαλύπτει πλανήτη και βραβεύεται στο διεθνή διαγωνισμό Odysseus Space Contest

Η ομάδα PLANet B αποτελούμενη από τους μαθητές Θανάση Βασίλαινα, Ανδρέα Βατίστα, Γιώργο Καλπαξή του Ζαννείου Πειραματικού Λυκείου τους οποίους είχα τη χαρά να καθοδηγώ, κατέλαβε την 3η θέση στον τελικό του διεθνούς επιστημονικού διαστημικού διαγωνισμού Odysseus Space Contest που πραγματοποιήθηκε στο Cite de l’ Espace στην Τουλούζη της Γαλλίας, 3-8 Ιουλίου 2017. Επιπλέον βραβεύτηκε με την ειδική διάκριση “Technical Merit”.

Οι μαθητές παρουσίασαν ενώπιον επιστημονικής επιτροπής διεθνούς κύρους την εργασία τους με τίτλο “Exoplanet Pursuit” που αφορά την ανακάλυψη νέου πλανήτη 4000 έτη φωτός μακριά από το δικό μας ηλιακό σύστημα! Ο πλανήτης αυτός περιστρέφεται γύρω από το άστρο KIC 1432789 του οποίου η ακτίνα και η μάζα είναι παρόμοιες με αυτές του ήλιου μας.

Οι μαθητές μελέτησαν τα δεδομένα που πήραν από το NASA Exoplanet Archive, που περιέχει παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler, και για πρώτη φορά μελέτησαν τις εκλείψεις που προκαλεί η ύπαρξη πλανήτη σε τροχιά γύρω από αυτό το μακρινό αστέρι.

Ο KIC 1432789 έχει καταχωρηθεί στον κατάλογο της NASA ως Kepler 745 με πιθανότητα μεγαλύτερη από 99% να περιέχει έναν τουλάχιστον πλανήτη, τα πλήρη χαρακτηριστικά του οποίου όμως υπολογίστηκαν για πρώτη φορά από τους μαθητές μας.

Σύμφωνα με την ανάλυση των μαθητών, ο πλανήτης πραγματοποιεί μία πλήρη περιστροφή γύρω από το αστέρι του σε 9.93 ημέρες (που αποτελούν και το έτος του πλανήτη), αφού απέχει από αυτό μόλις το 1/10 της απόστασης της Γης από τον Ήλιο. Δυστυχώς όμως, η απόσταση αυτή είναι τόσο μικρή που ο πλανήτης βρίσκεται πολύ έξω από τη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη» του αστέρα του και αναμένεται να έχει ιδιαίτερα υψηλή θερμοκρασία (πιθανόν και χιλιάδες βαθμούς) και επομένως είναι ιδιαίτερα εχθρικός για την ανάπτυξη ζωής. Η ακτίνα του υπολογίστηκε σε 1.24 φορές την ακτίνα της Γης.

Οι παρουσιάσεις των ομάδων καθώς και η τελετή βράβευσης μεταδόθηκαν ζωντανά από live stream (link 1, link 2) την Πέμπτη 6 και την Παρασκευή 7 Ιουλίου 2017.

Μπορείτε να διαβάσετε το πλήρες άρθρο στο επίσημο site της ESA:

http://www.esa.int/ell/ESA_in_your_country/Greece/Odysseus_Space_Contest_Dihakrise_tes_Ellenikhes_omhadas_PLANet_B

Soyuz, ένα low-tech τεχνολογικό θαύμα;

Διαστημόπλοιο Soyuz. Η πρώτη του πτήση ήταν το Νοέμβριο του 1966. Μετά από 50 χρόνια ανεβοκατεβάζει με απόλυτη ασφάλεια αστροναύτες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) και ενώ τα αμερικανικά Space Shuttles έχουν διακόψει τις πτήσεις τους μετά από σειρά τραγικών ατυχημάτων.

Σήμερα, προσγειώθηκε για πολλοστή φορά στις στέπες του Καζακστάν επιστρέφοντας στη Γη το πλήρωμα της Expedition 47 από τον ISS αποτελούμενο από τους Yuri Malenchenko, Timothy Peake και Timothy Kopra.

Κατά την προσγείωσή του το Soyuz τούμπαρε με το πλάι, κάτι  που δεν ανησύχησε όμως κανέναν (εκτός ίσως από τους αστροναύτες που ήταν μέσα) αφού 3-4 χειροδύναμοι ρώσοι ακολουθώντας κάθε επιστημονικό πρωτόκολλο (;) το κύλησαν με τα χεράκια τους μέχρι να έρθει σε σημείο που να τους βολεύει ώστε να μπορέσουν να τους ξεσφηνώσουν από μέσα. Στη συνέχεια, κουβάλησαν έναν-έναν τους αστροναύτες σε κάτι καρεκλίτσες παραλίας όπου τους έκαναν τις πρώτες εξετάσεις για να δουν αν όλοι ήταν καλά. Με εξαίρεση το Ρώσο που φαινόταν να βαριέται αφόρητα (ίσως και λόγω του γεγονότος ότι ήταν η 6η του αποστολή), οι άλλοι δύο έδειχναν κάποιο ενθουσιασμό που θα μπορούσε να δικαιολογηθεί εύκολα αν κάποιος έβλεπε το καψαλισμένο Soyuz εκεί δίπλα.

Και όμως. Σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα που έχουμε για τα αποστειρωμένα διαστημόπλοια μέσα στα πολύπλοκα εργαστήρια και τις υπερσύγχρονες αίθουσες ελέγχου, εκεί βρισκόταν το καρβουνιασμένο Soyuz, σε ένα χωράφι στη μέση του πουθενά, έχοντας φέρει από το διάστημα με απόλυτη ασφάλεια 3 ανθρώπους. Δίπλα του πόζαρε μια ετερόκλητη παρέα ρώσων (επιστημόνων; τεχνικών; αγροτών;) που έκανε την όλη σκηνή ακόμα πιο σουρεαλιστική.

Για μένα, ΑΥΤΗ ΑΚΡΙΒΩΣ είναι η εικόνα της κατάκτησης του διαστήματος.

Το Ζάννειο στην τηλεόραση

Δείτε στο παρακάτω βίντεο ένα απόσπασμα από την εξαιρετική εκπομπή "Ορίζοντας" του Σ. Δανέζη με τίτλο "Φτιαγμένοι από Αστέρια".

http://www.megatv.com/orizontas/default.asp?catid=37855&subid=2&pubid=35497125

KIC 8462852 - WTF?

Dyson Swarm

Στις 17 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε σε ένα από τα πιο αναγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά Αστρονομίας και Αστροφυσικής, το Monthly Notices of the Royal  Astronomical Society, ένα άρθρο με τίτλο: KIC 8462852 – Where’s the flux? (http://arxiv.org/pdf/1509.03622v1.pdf). Στο άρθρο αυτό μελετάται η περίεργη καμπύλη φωτός του άστρου KIC 8462852 (https://en.wikipedia.org/wiki/KIC_8462852) όπως καταγράφηκε από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler. Πριν τη δημοσίευση του άρθρου, η επιστημονική κοινότητα είχε ήδη αρχίσει να ασχολείται με το περίεργο αυτό (και μέχρι στιγμής μοναδικό) φαινόμενο.

Αρκετές ερμηνείες προτάθηκαν. Το φως του αστέρα θα μπορούσε να σκιάζεται από την ύπαρξη μεγάλου σμήνους κομητών που υπό την επήρεια ενός σχετικά κοντινού καφέ νάνου ξέφυγαν από το νέφος του Oort του αστρικού τους συστήματος και κινούνται σε ελλειπτικές τροχιές γύρω από το κεντρικό αστέρι.  Σύμφωνα με άλλες θεωρίες, η περίεργη μεταβολή στη λαμπρότητα του αστέρα μπορεί να οφείλεται σε σκοτεινό συνοδό αστέρα, ζώνη αστεροειδών, γιγαντιαίους πλανήτες με συστήματα δακτυλίων, πρωτοπλανητικό δίσκο γύρω από τον αστέρα κλπ. Καμία όμως από τις παραπάνω ερμηνείες δεν φαίνεται να υποστηρίζεται απόλυτα από τα μέχρι στιγμής δεδομένα. Η πιο εντυπωσιακή όμως θεωρία παρουσιάστηκε στο άρθρο «THE G SEARCH FOR EXTRATERRESTRIAL CIVILIZATIONS WITH LARGE ENERGY SUPPLIES. IV. THE SIGNATURES AND INFORMATION CONTENT OF TRANSITING MEGASTRUCTURES» (http://arxiv.org/pdf/1510.04606v1.pdf).

Dyson Sphere

Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζεται η πιθανότητα οι μεταβολές στην λαμπρότητα του αστέρα να οφείλονται σε γιγαντιαίες κατασκευές (megastructures) ενός εξωγήινου πολιτισμού που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από το αστέρι με σκοπό να συγκεντρώνουν όση περισσότερη ενέργεια γίνεται ώστε να καλύπτουν την αυξημένη ανάγκη για ενέργεια. Τέτοιες κατασκευές θα μπορούσε να είναι μία Dyson Sphere ή ένα Dyson Swarm.

Kardashev Scale

Μία ενδιαφέρουσα κατάταξη για τους τεχνολογικά ανεπτυγμένους πολιτισμούς, είναι η κλίμακα Kardashev. Η κλίμακα αυτή χωρίζει τους πολιτισμούς σε 3 τύπους ανάλογα με την ποσότητα ενέργειας που είναι ικανοί να δεσμεύουν και να αξιοποιούν:

Τύπος Ι. Ο πολιτισμός αυτός αξιοποιεί όλους τους ενεργειακούς πόρους του πλανήτη του.

Τύπος ΙΙ. Ο πολιτισμός αυτός αξιοποιεί όλους τους ενεργειακούς πόρους του αστέρα του.

Τύπος ΙΙΙ. Ο πολιτισμός αυτός αξιοποιεί όλους τους ενεργειακούς πόρους του γαλαξία του.

Kardashev Scale projection for Human Civilization

Έτσι, αν οι μεταβολές της ακτινοβολίας του αστέρα KIC 8462852 οφείλονται σε κάτι τέτοιο, αυτό σημαίνει ότι στους πλανήτες αυτού του συστήματος κατοικεί (ή κατοικούσε) ένας πολιτισμός τύπου ΙΙ. 

Εχθές ανακοινώθηκε από τους επιστήμονες του SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence) ότι ξεκινούν ένα πρόγραμμα εντατικής παρακολούθησης του συγκεκριμένου αστρικού συστήματος για την ανίχνευση πιθανών ραδιοσημάτων. Βέβαια, στην επίσημη ανακοίνωση τονίζεται ότι η πρόσφατη ιστορία μας έχει διδάξει να μην ενθουσιαζόμαστε εύκολα, και ότι δεν θεωρούν ότι υπάρχουν ουσιαστικές πιθανότητες να βρουν κάτι. Όμως ποιος ξέρει; 

Ακόμα και αν φαντάζει ως προϊόν επιστημονικής φαντασίας, είναι παρόλα αυτά εξαιρετικά γοητευτικό να το αναλογίζεται κανείς…

Φως, νερό, τηλέφωνο.

Lujendra (Luju) Ojha - Mars image

Ροές νερού στις πλαγιές του κρατήρα Garni

Τρεχούμενο νερό στον Άρη! Ε, εντάξει, φως και τηλέφωνο δεν έχει ακόμα, αλλά η ανακοίνωση της Δευτέρας 28 Σεπτεμβρίου αφορούσε τελικά (όπως πολλοί είχαν μαντέψει) την επιβεβαίωση της ύπαρξης νερού στην επιφάνεια του Άρη σε υγρή μορφή. Πρόκειται για “recurring slope lineae”, δηλαδή για «ρυάκια» που εμφανίζονται και εξαφανίζονται με περιοδικό τρόπο κυρίως στις πλαγιές κρατήρων.

Η ανακάλυψη – ή πιο σωστά η επιβεβαίωση βασίστηκε σε έρευνες του εικοσιπεντάχρονου μεταπτυχιακού Lujendra Ojha (Georgia Institute of Technology) που ξεκίνησαν με τη δημοσίευση εργασίας του από το 2010 ενώ ήταν ακόμα προπτυχιακός. Η πρώτη αυτή εργασία αξιοποιούσε το High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE), ένα όργανο του δορυφόρου Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον κόκκινο πλανήτη. Η ανακοίνωση της Δευτέρας συνέπεσε με την δημοσίευση της τελευταίας του μελέτης στο περιοδικό Nature Geoscience, όπου χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα σχετικά με τη χαρτογράφιση των αλάτων της επιφάνειας του Άρη από το Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer for Mars (CRISM) του MRO.

Α, ναι… είναι και κιθαρίστας σε death metal band. Yeah!

Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά; Φαίνεται ότι τελικά υπάρχει νερό σε πολλές περιοχές, λίγους πόντους κάτω από την επιφάνεια του πλανήτη. Το νερό λόγω ατμοσφαιρικής πίεσης μπορεί να υπάρξει σε υγρή μορφή στον Άρη μόνο όταν η θερμοκρασία είναι μεταξύ 0 και 10 βαθμών Κελσίου. Επειδή, όμως η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι πολύ χαμηλότερη, γύρω στους -60 βαθμούς Κελσίου, οι προσδοκίες για εύρεση υγρού νερού ήταν για πολύ καιρό μικρές, παρόλο που ήταν σχεδόν βέβαιο ότι κάπου έπρεπε να υπάρχει τουλάχιστον σε στερεή μορφή. Τα νέα ευρήματα όμως δείχνουν το νερό να ρέει σε πλαγιές κρατήρων σε θερμοκρασίες -23 βαθμών Κελσίου και να σταματά όταν η θερμοκρασία πέφτει χαμηλότερα. Πού οφείλετε αυτό; Όπως έδειξε η τελευταία αυτή δημοσίευση, όλα το μυστικό είναι στην ύπαρξη αλάτων στο νερό. Δηλαδή, όχι μόνο βρέθηκε νερό, αλλά είναι και «αλμυρό» κιόλας!

Η σπουδαιότητα αυτής της ανακάλυψης έχει τρεις κύριους άξονες:

Πρώτον, καθιστά την επανδρωμένη αποστολή και διαμονή στον Άρη πολύ πιο οικονομική, αφού το νερό για τη διαβίωση αλλά και για τα καύσιμα θα μας περιμένει εκεί.

Δεύτερον, η πιθανή γεωποίηση του Άρη είναι αρκετά πιο εφικτή και

Τρίτον, είναι πλέον πολύ πιθανή η εύρεση ζωής σε μικροβιακή (τουλάχιστον) μορφή στον κόκκινο πλανήτη.

Φαίνεται λοιπόν ότι η πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη που ετοιμάζει η NASA για τα τέλη της δεκαετίας του 2030, πιθανόν να πραγματοποιηθεί και νωρίτερα!

Μυστηριώδης ανακοίνωση της NASA

Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει την ανακοίνωση της NASA για «Μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη σε σχέση με την εξερεύνηση του Άρη». Το θέμα της συνέντευξης τύπου που έχει οριστεί για αύριο Δευτέρα 29/09/2015 κρατείται ως επτασφράγιστο μυστικό και όπως είναι αναμενόμενο το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει φρενίτιδα στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Η ανακοίνωση είναι ως εξής:

“NASA to Announce Mars Mystery Solved. NASA will detail a major science finding from the agency’s ongoing exploration of Mars during a news briefing at 11:30 a.m. EDT on Monday, Sept. 28 at the James Webb Auditorium at NASA Headquarters in Washington.”

Παράλληλα, στο επίσημο site της NASA παρουσιάζεται μια φωτογραφία του Άρη που επικεντρώνεται στην περιοχή Terra Meridiani (μπορεί και να μην είναι τυχαία η επιλογή).

Επιπλέον, στην αρχή του άρθρου αναφέρεται το εντυπωσιακό: "Nature Geoscience has Embargoed Details until 11 a.m. EDT Sept. 28”, δηλαδή «το Nature Geoscience έχει απαγορεύσει την παροχή πληροφοριών έως τις 11 a.m. EDT (6 μ.μ. ώρα Ελλάδος) της 28ης Σεπτεμβρίου».

Ρισκάροντας μια πρόβλεψη θα έλεγα ότι αφορά την παρουσία νερού στον Άρη, αφού ένας από τους προσκεκλημένους στη συνέντευξη τύπου, ο Lujendra Ojha (Georgia Institute of Technology in Atlanta) είναι γνωστός από σημαντική εργασία που έχει κάνει σε σχέση με την αναζήτηση νερού στον κόκκινο πλανήτη.

Η συνέντευξη τύπου θα μεταδοθεί ζωντανά από το διαδίκτυο αύριο Δευτέρα 28/09/2015 στις 6.30 μ.μ. στη διεύθυνση:

http://www.nasa.gov/multimedia/nasatv/index.html

Αναμένουμε…

Επιβλητικά βουνά και παγωμένες πεδιάδες

Μόλις 15 λεπτά μετά το κοντινότερο πέρασμά του στις 14 Ιουλίου 2015 από τον Πλούτωνα, το διαστημόπλοιο New Horizons της NASA γύρισε προς τα πίσω, προς τον ήλιο,  και τράβηξε αυτήν την καταπληκτική φωτογραφία όπου δεσπόζουν άγρια βουνά πάγου και παγωμένες λείες πεδιάδες. Η ομαλή έκταση με το ανεπίσημο όνομα Sputnik Planum (δεξιά) πλαισιώνεται στα δυτικά (αριστερά) από τραχιά βουνά που φτάνουν σε ύψος τα 3500 μέτρα, μεταξύ των οποίων και τα Norgay Montes στο προσκήνιο και τα Hillary Montes στο βάθος του ορίζοντα. Το φως του ήλιου που έρχεται πίσω από τον Πλούτωνα, τονίζει τα δεκάδες στρώματα της λεπτής αλλά διαστελλόμενης ατμόσφαιρας του πλανήτη. Η φωτογραφία αυτή που τραβήχτηκε από απόσταση 18000 χιλιομέτρων, αποτελεί μέρος των δεδομένων που έρχονται και θα συνεχίσουν να έρχονται από το New Horizons, αφού παρόλο που έχει ολοκληρωθεί η αποστολή του ο όγκος των δεδομένων είναι τόσο μεγάλος που θα χρειαστούν αρκετοί μήνες για να τα παραλάβουμε όλα.

Με τη βοήθεια των νέων εικόνων που πήραμε από το New Horizons φτιάχτηκε και το επόμενο βίντεο που αναπαριστά ένα flyby πάνω από τις παγωμένες επιφάνειες του πλανήτη. Παρατηρήστε ότι στα σημεία συνάντησης των βουνών με τις λείες παγωμένες πεδιάδες δημιουργούνται παγετώνες που σιγά – σιγά ρέουν ανάμεσα στα φαράγγια.